Uzun yıllardır sağlık hizmetlerinin verildiği alanlardaki genel kanı temizlik ve hijyeni çağrıştırdığı için beyaz kullanmaktır. Ancak tamamen beyaz kullanımı aynı zamanda soğukluk verir ve sağlık kurumlarının göz korkutucu olmasına sebebiyet verebilir. Son yıllarda, sağlık hizmeti alınan yerlerin ortamının, hastanın aldığı tıbbi bakıma olan algısı ve iyileşme, toparlanma sürecinde çok etkili olduğuna dair kabul giderek arttı. İyi seçilmiş duvar renkleri, zeminler, mobilyalar insan sağlığında pozitif ya da negatif etkiler yaratabilir.

Bir sağlık kurumunda renk yalnızca o binayı ve iç mekanı güzel göstermesi için kullanılmamalıdır. İyi seçilmiş bir dekorasyon o ortamın pozitif etki yaratmasında ve hastaların rahat ve gevşemiş hissetmesinde bile etkili olabilir.

Yakın zamanda yapılan nörobilimsel araştırmalar ve 24 saatlik ritim çalışmaları, renk spektrumunun insan biyolojik sistemi ve sağlığı üzerinde direkt etkisi olduğunu gösterdi. (Edelstein, 2008). Işıklandırma, biyofilik tasarımlar(doğayla iç içe olması),renk teorisi ve uygulaması, yaşlanan gözlere göre renk, renklerin kültürel boyutları, renklere verilen psikolojik ve fizyolojik tepkiler sağlık merkezlerini şekillendirirken dikkatlice düşünülüp tasarlanması gereken unsurlardır.

Renkler insanların pozitif ya da negatif hissetmesine sebep olduğu gibi aynı zamanda teşhislerinde de katkı sağlayabiliyor. Ortamdaki ışık ve renk bazı cilt hastalıklarının teşhisinde zor olabiliyor. Örneğin yüzeyden yansıyan sarı ya da mavi renk karaciğer rahatsızlıklarında ciltteki sarılaşmanın teşhisinde zor olabilir. Veya dokunun az oksijenlendiği ve derinin ve mukozanın mavi renk aldığı siyanoz hastalığında yine mavi ve sarı yüzeylerden gelen yansımalar bu teşhisi zorlaştırabiliyor.

Sarı renk, mutluluk, neşe ve enerjiyle özdeş sıcak bir renk olsa da fazla kullanımı bebekleri ağlatabiliyor.

Doğum ve yenidoğan servislerinde yoğun sarı kullanımından kaçınmak gerekir. Nötral renkler ile yumuşak sıcak renklerden faydalanabilirler.

Kırmızı da fazla enerjik ve kan basıncını arttıran güçlü bir renk olduğundan kardiyak birimlerinde kullanımı uygun değildir.

Anoreksiya nervoza yeme bozukluğu tedavi edildiği birim ile obesite tedavi biriminin aynı renklerde olması uygun değildir. Çünkü mavi renk iştahı bastıran kan basıncını düşüren bir renk iken ve obesite ünitesi ya da merkezleri için uygunken, turuncu iştahı arttıran ve aynı zamanda zihni uyaran, sosyalleşmeyi sağlayan bir renktir ve anoreksiya biriminde rahatlıkla kullanılabilir. Yalnız turuncu bir süre sonra zihinsel aktiviteyi fazla uyarabileceğinden diğer psikiyatrik rahatsızlıkların olduğu alanlarda kullanımı çok uygun değildir.

Yaratıcı aktivitelerin yapılacağı, varsa çocukların vakit geçireceği oyun alanlarında sarı ve kırmızı kullanılabilir. Sosyalleşmeyi de teşvik eder. Yeşil ve maviler daha sessiz ve yüksek konsantrasyon ve keskin görüş gerektiren alanlarda kullanılmalı. (Sharpe, 1974).

Soğuk renkler, hipertansiyonu olan, heyecanlı, telaşlı, kaygılı insanların bulunduğu odalarda ya da alanlarda kullanılırken, kırmızı, turuncu depresif insanların olduğu alanlarda kullanılabilir.

Doygunluğu çok yüksek renkler otistiklerin ve şizofrenlerin bulunduğu alanlarda kullanılmamalı, epilepsisi veya başka nörolojik hastalıkları bulunan kişileri kırmızıya ya da uyarımı fazla olan renklere maruz bırakmamak gerekir, nöbetleri tetikleyebilir. (Sharpe, 1974).

Kontrastı çok belirgin olan ve fazla parlak renkler psikotik hastaların bulunduğu alanlarda kullanılmamalıdır. Üzerlerine giymeleri değil ama bu alanlarda bulunmaları onları negatif etkiliyor. Yorucu, korkutucu ve tehditkâr bir etki bırakabiliyor. Sakinleştirici nötral ve yumuşak sıcak tonlar kullanılabilir.

Sıcak renkler, bir insanın bulunduğu alanda fazla kalması bile çok kaldığı hissi yaratabilir. Objeler göründüğünden daha ağır ve daha büyük gelebilir, oda gerçek metrekaresinden daha küçük görünebilir. Sıcak renkler hızlı yemek yenecek alanlarda; kas gücünün ve aktivitenin gerektiği fizik tedavi alanlarında kullanılabilir.

Soğuk renklerde ise durum tam tersidir. Kişi bulunduğu alanda kısa bir zaman kaldığı hissinde olabilir. Odalar daha büyük görünür. Nesneler daha hafif ve küçük gözükürler (Birren, 1978). Soğuk renkler, monoton işlerin yapıldığı alanlarda kullanılabilir. Soğuk renkleri, gürültünün negatif etkisini nötralize eder (Sharpe, 1974). MR makinalarının kullanıldığı alanlarda nötral renklerle birlikte kullanılabilir ki hem de MR makinalarına girmekle ilgili kaygısı, korkusu olanları rahatlatmak ve nabızlarını düşürmek için faydalı olur.

Araştırmalara göre kısa mola vermesi gereken hemşireler parlak ışık ve güçlü tonların olduğu bir odada kısa bir mola verebilirken, kendini tazelemesi, dinlenmesi gereken hemşirelerin de yumuşak bir ışığın olduğu ve daha koyu renklerin kullanıldığı bir odada gözlerini kapatarak dinlenmesi faydalı olacaktır. Gece nöbeti olan çalışanlar için de bu uygun olur.

Sağlık Kurumlarında Renkleri Kullanırken Hangi İşlevsel Faktörleri Göz Önüne Alalım


1- Işığın ve maddenin renk üzerindeki etkisi
2- Alanı kullanacak insanların yaşı
3- Alanı kullanacak insanlar hastalar mı, ziyaretçiler mi ve o alanda ne kadar zaman geçirecekler?
4- Hastalığın yapısı, özelliği ve şiddeti nedir?
5- Hastalığın renk algısı, renk körlüğü ile ilişkisi
6- Renklerin çocuklar için uygunluğu
7- Kontrast kullanımının gerekip gerekmediği
8- Alanın kullanım amacı sakinlik vermek mi uyarmak mı?
9- Hem sakinlik hem de sıcak etki mi gerekiyor?
10- Tehlikeyi belirlemek için kullanılacak renklerin aynı alanda farklı yerde kullanılmaması

Yatan Hasta Odaları

Hastaların odaları rahat, sakinleştirici, fazla uyarmayan, güvenilir hissi uyandıran renklerden seçilmelidir. Işıklandırma ve renkler çok parlak olmamalıdır. Çok parlak renkler, zamanının büyük kısmını odasında geçiren yatan hastalar için hem yorucu hem huzursuzluk verici olabilir. Herhangibir ameliyat sonrası odaya çıkarılan hastalarda çok parlak ışık ve renkler doktorun, hastanın gözünü kontrol etmesine de engel teşkil edebilir.

Ana renkler : Kaktüs 160, 190; Nisan 10; Tan 130, 135, 140; Tan 10; Hibiskus 130, 160; Hasır 10; Rezene 40, 45

Vurgu : Hasır 20, 75, Hibiskus 140, Hibiskus 45, 105, 110, Işıltı 180

Ameliyathaneler

Ameliyathanelerde duvarlarda yeşil ya da mavi/yeşil kullanımı sürekli kırmızı kana bakan doktorların gözlerini rahatlatmak için idealdir. Özellikle yeşil, renk çemberinde kırmızının tam karşılığında bir renk olduğundan doktorların gözlerindeki imajı rahatlatmak için de uygun bir renktir. Daha soğuk ve doygunluğu az renkler bu alanlar için tercih edilmelidir.

Renkler : Kaktüs 195, 200, 205; Irmak 80,110

Pediyatri Üniteleri

Çocuk servisleri, ilgi çekici ve enerjik olmalıdır. Çocuk hastaların kaygılarını azaltacak, nabızlarını düşürecek, kafalarını karıştırmayacak mavi tonlarındaki renklerle beraber kullanılacak enerjik vurgular çocuklarda cazibe ve bir yandan da güven yaratacaktır.

Ana Duvarlar : Yudum 145, 235, 240; Irmak 110, 115; Yaprak 140, 145

Vurgu : Karnaval 150; Kıvılcım 30, 150; Buket 105; Eylül 210, 180

Yoğun Bakım

Yoğun bakım odalarının rahatlatıcı, dinlendirici olması gerekir. Hem fiziksel hem psikolojik yönden çok soğuk bir ortam yaratmamak için duvarlarda nötral renkler kullanılması faydalıdır. Vurgu olarak da yine sakinleştirici etkisi olan açık kahve, açık yeşil tonları kullanılabilir. Duvar renkleri dışında zemin ve diğer aksesuarlarda soğuk renkler kullanılabilir.

Ana Duvarlar : Hibiskus 130; Itır 75; Bej 35, 40; Hasır 10, 15, 75; Tan 100

Vurgu : Hibiskus 135; Hasır 20, 140, 85; Nisan 20, 25

Doktor Muayene Odaları

Muayene odalarında da sakinleştirici nötral renkler kullanılabilir. göz doktorunun muayene odası değilse, doktorun ya da sekreterin masasının arkası gibi vurgu yapılacak duvarlarda daha güçlü ama yine sakinleştirici tonlar kullanılabilir. Göz doktorlarının muayene edecekleri duvar da gözü yormayacak terra cota, kahve tonları olabilir.

Ana duvarlar : Taflan 160, 165; Itır 40, 20; Hasır 10, 15, 70, 75; Kaktüs 165, 190; Buket 75, 80

Diş Hekimlerinin Muayene Odaları

Diş hekimlerinin ofislerine adım atmak bile bazen insanları gerebilir, huzursuz edebilir. Bazı insanlar en kötü sağlık deneyimlerinin diş hekimlerinin ofislerinde olduğunu rapor etmişler. Amerika’da bu konuda 125’den fazla araştırma gerçekleştirildi ve uygun ışık, renk, ses kontrolü, mekan gibi parametrelere bakıldı. Girişteki tabelanın rengi, kapıdan girdiğiniz andaki ferah ışık ve duvar renkleri oldukça önemli.

Diş hekiminin muayenehanesinde aşağıdaki duvar renkleri ana duvar ve vurgu renkleri olarak kullanılabilir. Rahatlatıcı, sakinleştirici etkileri vardır

Renkler : Hibiskus 200; Hasır 25, 30; Buket 25, 30, 85, 90; Tan 165, 170; Işıltı 100,105; Irmak 105

Hastane Kafe ya da Restaurantları

Hastanelerin kafe ya da restaurantları, bahsettiğimiz diğer alanlardan biraz daha farklı atmosferi olan enerjik alanlar olmalıdır. Sıcak renklerin olduğu alanlarda insanlar daha rahatlamış ve konforlu hissederler. Sıcak renklerin bu alanlarda kullanımı sohbet etme, yemek yemek, rahat vakit geçirmek için uygun alanlardır. Koyu vurgular, varsa özellikle sütunlarda kullanılabilir.

Ana Renkler : Kehribar 10, 15; Tan 70, 75, 100, 160,165

Vurgu :Eylül 120, 125; Kıvılcım 60, 210; Koral 270, 275

Bekleme Alanları

Hastanede bekleyen insanların çoğu zamanlarının büyük kısmını bekleme alanlarında geçirdiğinden burada kullanılan renkler ilgi çekici, moral yükseltici ve mutluluk verici ama çok fazla uyarıcı da olmamalı aynı zamanda huzur ve sakinlik de vermelidir. Görsel olarak dikkat çekici vurguların kullanımı bölümleri birbirinden ayırmak için de uygundur.

Ana Renkler : Rezene 100; Çavdar 10, 15, 35, 40, 45; Bej 15, 25, 30; Hasır 105, 110

Vurgu : Kaktüs 135, 140; Yaprak 75; Buket 45; Taflan 230, 165,170; Hibiskus 45, 75, 140; Hasır 25; Kehribar 120

Laboratuarlar

Sterilize odalar ve laboratuvarlar için soluk yeşil, ten rengi, altın sarısı ve deniz mavisi kullanılabilir. Laboratuvar ya da steril odası renk ayırt etme için kullanılıyorsa inci grisi tonları uygun olur.

Renkler : Kaktüs 130; Buket 100; Tan 70,100; Kozmik 165,170; Hasır 110; Kehribar 115

Tedavi Odaları

Fizik tedavi ya da radyon tedavisi odaları için açık mavi, deniz mavisi tercih edilebilir. Soğukluk ve temizliğin yanısıra kas gerginliğini azaltır ve ten rengine parlaklık, canlılık verir. İş ve uğraşı terapisinde (ergoterapi) soluk turuncu veya sarı tonları daha mutluluk ve neşe verir.

Renkler : Kozmik 130,135, 220, 225,170,190, 255; Eylül 130,170,175; Kehribar 165,170

Koridorlar ve Resepsiyonlar

Hastaneler, sağlık kurumlarının koridorları bazen fazla kurumsal ve kafa karıştırıcı olabiliyor. Özellikle uzun ve karmaşık koridorlarda yol, yön bulma ya yardımcı olmak için koridorların sonlarında güçlü vurgular kullanılması uygundur. Bu vurgular hem yönlendirme amaçlı hem de departmanları ayırma amaçlı kullanılabilir. Resepsiyon ve danışmanın bulunduğu bölümlerin arka duvarları gelen ziyaretçilerin daha çabuk fark etmesi için vurgulanmalıdır. Sıcak ve soğuk renk kullanımları departmanlara göre değişebilir. Pediyatri koridorlarında açık turuncu, soluk sarı-turuncu,-bej-turuncu gibi sıcak renkler kullanılırken, yoğun bakım ünitelerinde yosun yeşili , mavi-yeşil gibi soğuk renkler tercih edilebilir. Uzun koridorlarda örneğin şeftali tonu kullanılacaksa onun farklı bir tonu koridorun diğer tarafında, orta tonda bir mavi de koridor sonunda kullanılabilir. Soğuk etki yaratılmak isteniyorsa duvarın bir tarafı için açık bej; bir diğer tarafı için soluk yeşil uygulanırken, koridor sonunda da turuncu ya kırmızı tonları kullanılabilir.

Psikiyatrik servislerde koridorların renklerinin hastaların ilişkilerinde ve birbirleriyle iletişim kurma, kahve almak üzere çıkmak, konuşma davranışlarında gelişme ya da gerileme olup olmadığını görmek için hastalara beyin eeg kayıtlaması yapılmış ve sonuçlara bakıldığında koridorlarda konuşma davranışlarında olumlu değişiklikler kaydedilmiş. Edgerton, Ritchie, and McKechnie (2010).

Renkler: Eylül 130, 135; Eylül 160,165,170; Kehribar 175, 180; Buket 60, 65; Kaktüs 150; Yaprak 105; Kozmik 200, 230, 260; Çavdar 35, 40, 60, 65; Buket 130,135,165